|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
Àhesọ: Aṣàmúlò X kan sọ pé àwọn Mùsùlùmí Ilẹ̀ Yorùbá ni wọ́n fòfin de láti darí àdúrà ní Àríwá Nàìjíríà.
Àbájáde Ìwádìí: Irọ́. Àwọn ìkìlọ̀ Al-Qur’an sọ pé ẹni tí ó yẹ kí ó darí ẹgbẹ́ àwọn Mùsùlùmí nínú àdúrà gbọ́dọ̀ jẹ́ ẹni tí ó ní ìmọ̀ jùlọ láàárín wọn. Síwájú sí i, àwọn ọ̀mọ̀wé ẹ̀sìn Mùsùlùmí náà ti tako àhesọ orí X yìí. Wọ́n ṣàlàyé pé àwọn ìlànà fún dídarí àdúrà kò gbára lé ẹ̀yà ènìyàn.
Ìròyìn Lẹ́kùńrẹ́rẹ́
Ẹ̀sìn àti ẹ̀yà ti máa ń kó ipa pàtàkì nínú ọ̀rọ̀ òṣèlú àwùjọ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé ó kù díẹ̀ káàtó. Síbẹ̀síbẹ̀, ìwàláàyè ọ̀pọ̀lọpọ̀ ẹ̀yà àti ọ̀tọ̀ọ̀tọ̀ ẹ̀sìn ti ṣẹ̀dá ìyapa àwùjọ àti ìyapa ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà.
Bí àwọn kan ṣe ń sọpé ẹ̀yà wọn dára ju tẹlòmíràn lọ, láwọn òmíràn wípé ẹ̀sìn wọn dúró ṣinṣin ju tàwọn mìíràn lọ. Èyí tí ó burú jù ni ìgbàgbọ́ pé àwọn ará ìlú kan gbọ́dọ̀ gba àwọn àfààní kan, pẹ̀lú ìṣàkóso òṣèlú, àwọn àkójọpọ̀ òṣìṣẹ́, ìpín orílẹ̀-èdè, àti bẹ́ẹ̀ bẹ́ẹ̀ lọ, nítorí ẹ̀ya wọn.
Ní ìbámu pẹ̀lú ọ̀rọ̀ yìí, aṣàmúlò X kan, Omo Oodua (@yomiable), sọ pé wọn kò gba àwọn Mùsùlùmí Yorùbá láàyè láti darí àdúrà ẹ̀sìn Mùsùlùmí ní Àríwá Nàìjíríà.
Ó kọ̀wé pé, “Wọ́n fòfin de àwọn Mùsùlùmí Ilẹ̀ Yorùbá láti máa gbàdúrà ní Àríwá Nàìjíríà.”
Ó tún mẹ́nuba síwájú sí i pé èyí ṣẹlẹ̀ nítorí ẹ̀kọ́ Usman Dan Fodio.
Àtẹ̀jíṣẹ́ X yìí fa àríyànjiyàn láàrin àwọn aṣàmúlò mìíràn. Ènìyàn 716 ló dá sọ́rọ̀ náà, 906 tun pín, 1,500 sì buwọ́lùú, gẹ́gẹ́ bi aṣe ríi ní ọjọ́rú, Jan. 22, 2025.
DUBAWA ṣe àkíyèsí abala àlàyé náà, a sì ṣàwárí pé àwọn aṣàmúlò X mìíràn gbà gidigidi pé òtítọ ni àhesọ náà. Ṣùgbọ́n, àwọn mìíràn kò gbà.
“O (jẹ) itiju pe diẹ ninu awọn Musulumi Yoruba n ṣe gbogbo ohun ti o ṣee ṣe lati wa ni fiddle keji paapaa ni ilẹ ara wọn … Tèmi ni pé wọn kò gbọ́dọ̀ yí agbègbè wa padà sí Àríwá Ìlà Oòrùn,” Asiwaju of Owoland (@egtapere) dáhùn.
“Ṣùgbọ́n wọn yóò wá síbí wọ́n sì fẹ́ máa ṣe ti’wọn,” Akintayo (@Morre) gbà.
“Èmi kò rò pé èyí jẹ́ òtítọ,” Ismail Asiemu (@ismailaniemu) yatọ.
Nítorí ìmọ̀lára ìfiránṣẹ́ náà àti àríyànjiyàn tí ó ti tẹ̀le, DUBAWA pinnu láti ṣàyẹ̀wò òtítọ́ rẹ̀.
Ìfìdíòdodomúlẹ̀
DUBAWA ṣe ìwádìí ipò Al-Qur’an nípa ẹni tí ó yẹ kó darí àdúrà. Iium.edu.my tọ́kasí orí kọkànlá ẹsẹ̀ kíni, tó wípé ènìyàn (ọkùnrin) tí ó gbọ́dọ̀ darí àdúrà yẹ kí ó jẹ́ ẹni tí ọ dára jù ní ìmọ̀ láàrin wọn.. Ó tún mẹ́nuba pé oníìwà rere jùlọ ni yóò darí àdúrà náà.
“Ọkùnrin tí ó yẹ kí ó darí ẹgbẹ́ àwọn ènìyàn nínú àdúrà jẹ́ èyí tí ó dára jùlọ tí ó sì ní ìmọ̀ jùlọ láàrin wọn,” Al-Qur’an mẹ́nuba.
IslamQA tún mẹ́nuba pé ènìyàn tóótun lè darí àwọn ẹgbẹ́ yòókù nínú àdúrà ni ẹni tí ó bá ní ìmọ̀ púpọ̀ nínú ìdájọ́ lórí àdúrà tí ó sì ti mọ àwọn àṣẹ Al-Qur’an.
“Ẹnití ó yẹ jùlọ láti ṣàkóso àdúrà náà ni ẹnití ó ní ìmọ̀ jùlọ ti ìdájọ lórí àdúrà àti pé ó ti ṣe ìrántí Al-Qur’an jùlọ,” àtẹ̀jáde náà sọ.
Ohun tí àwọn ọ̀mọ̀wé Islam sọ
DUBAWA kàn sí àwọn ọ̀mọ̀wé ẹlẹ́sìn Mùsùlùmí díẹ̀ tí wọ́n ń gbé ní Àríwá Nàìjíríà tí a sì béèrè lọ́wọ́ wọn bóyá àwọn Mùsùlùmí tí wọ́n jẹ́ ọmọ ilẹ̀ Yorùbá ni wọ́n fòfin de láti darí àdúrà ní Àríwá Nàìjíríà.
A kàn sí Aminu Numan, ọ̀mọ̀wé ẹlẹ́sìn Mùsùlùmí tí ó ń gbé ní ìpínlẹ̀ Adamawa, nípa ẹ̀sùn náà. Ó ṣàlàyé pé láàárín àwọn Mùsùlùmí, níwọ̀n ìgbà tí ènìyàn bá mọ Al-Qur’an tí ó sì wà nínú rẹ̀ dáadáa, ó ní anfààní láti darí àdúrà.
“Níbikíbi tí a bá rí ara wa, ènìyàn tí ó pọ̀ ní òye nínú ìmọ̀ ti Al-Qur’an jẹ́ èyítí wòlíì Sallallahu Alaihu Wa Sallam gbà wá láàyè láti tẹ̀le lákokò tí ó ń ṣe àwọn àdúrà wa,” Aminu ṣàlàyé.
Ó tún sọ pé òun ti ṣàbẹ̀wò sí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìpínlẹ̀ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, pàápàá jùlọ ní àríwá, kò sì tíì rí òtítọ́ àtẹ̀jíṣẹ́ X yìí rí. Ó ṣàpèjúwe ọ̀rọ̀ náà gẹ́gẹ́ bíi “àìṣe-ẹ̀sìn Mùsùlùmí,” èyí tí “kò ní wá láti ọ̀dọ̀ ọ̀mọ̀wé tí ó mọ ẹ̀sìn Mùsùlùmí.”
Ọ̀mọ̀wé ẹlẹ́sìn Mùsùlùmí mìíràn, Haruna Yawale, olùgbé ìpínlẹ̀ Adamawa, sọ̀rọ̀ nípa ẹ̀sùn náà. Haruna sọ pé òun ti ń gbé ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ibi ní Àríwá Nàìjíríà níbi tí ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn Mùsùlùmí Ilẹ̀ Yorùbá ti gbàdúrà ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìgbà.
“Kì í ṣe ọ̀rọ̀ òtítọ́. Mo ti gbé ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ibi ní Àríwá Nàìjíríà, níbi tí mo ti darapọ̀, níbi tí mo ti bá ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn Mùsùlùmí Ilẹ̀ Yoruba sọ̀rọ̀ tí wọ́n ń darí wa nínú àdúrà ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìgbà. Àwọn kan tilẹ̀ jẹ́ Ìmámù tí àwọn mọ́ṣáláṣí kan,” Haruna sọ fún DUBAWA.
“Fún àpẹẹrẹ, níbi ní Ilé-ìwòsàn Ẹ̀kọ́ Moddibo Adamawa, Yola, Alága wa (igbimọ Musulumi) jẹ́ ọkùnrin Yorùbá. Ó wà lára Imam ti Masjid. Ó máa ń darí àdúrà,” Haruna tún ṣe àtìlẹ́yìn fún ọ̀rọ̀ rẹ̀.
Awwal Salusu, olùkọ́ni ní Federal University Gashua, ìpínlẹ̀ Yobe, kọ ẹ̀sùn náà sílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí òótọ́. Ó ṣàlàyé pé àwọn ìlànà fún jíjẹ́ Imam tí ó ń ṣe iṣẹ́ dídarí àdúrà yóò jẹ́ Mùsùlùmí olùfọkànsìn kí ó sì ka Fatiha àti àwọn ẹsẹ Al-Qur’an.
“Ọ̀rọ̀ yìí kì í ṣe òtítọ́, ó sì ń ṣini lọ́nà pátápátá. Ipò kan ṣoṣo láti jẹ́ Imam níbí ní Àríwá Nàìjíríà ni láti di Mùsùlùmí tí ó dára, tí ó ní ohùn tí ó lè ka Fatiha àti àwọn ẹsẹ Al-Qur’an Ògo. O gbọ́dọ̀ ní ìmọ̀ ìpìlẹ̀ nípa àwọn àdúrà ní ìbámu sí òfin ìdájọ Islam láìbìkítà ẹ̀yà, ìpínlẹ̀, tàbí àwọ̀ tí o lè jẹ́,” Awwal ṣe àfihàn.
DUBAWA wá béèrè lọ́wọ́ olùkọ́ ilé-ẹ̀kọ́ gíga bóyá òun ti rí tàbí gbọ́ ipò kan níbi tí àwọn Mùsùlùmí ti ní ìdí láti mọ ẹni tí yóò darí àdúrà. Ó dáhùn pé ìgbìmọ̀ mọ́ṣáláṣí lè ṣe bẹ́ẹ̀ ní àwọn ìgbà mìíràn, bí ó tilẹ̀ jẹ́ pé ìmọ̀ tí ó wọ́pọ̀ ni pé yálà olórí imam tàbí igbákejì ni wọ́n yàn ní ipa yẹn.
“Tí o bá túmọ̀ sí si gbogbo ìjọ, ìdáhùn ni rárá. Ṣùgbọ́n tí o bá túmọ̀ sí ìgbìmọ̀ Mọ́ṣáláṣí, ìdáhùn náà lè jẹ́ bẹ́ẹ̀ ni, ní àwọn ìgbà mìíràn,” Ó dáhùn.
“Nítorí ọ̀rọ̀ ẹnití yóò ṣe ìtọ́sọ́nà àdúrà ni gbogbo ènìyàn mọ̀ dáadáa ni mọ́ṣáláṣí – olórí Ìmámù, igbákejì kíni tàbí igbákejì kejì. Tí gbogbo wọn kò bá sí nílé, ìlànà míràn wà láti yan ẹni tí yòó darí ìrun,” Awwal ṣalaye.
Ibrahim Damare, olórí Ẹ̀ka (HOD), Ẹ̀kọ́ Ẹ̀sìn Mùsùlùmí, Adamawa State Polytechnic, sọ fún DUBAWA pé àhesọ náà kò ní ìpìlẹ̀. Ó ṣàlàyé pé, lápapọ̀, kò sí ìyàtọ̀ láàrin àwọn olùjọsìn nínú ẹ̀sìn Mùsùlùmí àti pé àwọn ipò kan gbọ́dọ̀ pàdé láti di imam. Ó sọ pé àwọn ipò wọ̀nyí kan gbogbo àwọn Mùsùlùmí kárí ayé.
“Lóòótọ́, ohun tí mo fẹ́ sọ fún ẹ ni pé àhesọ lásán ni. Nínú ẹ̀sìn Mùsùlùmí – kì í ṣe sísọ̀rọ̀ nípa apá àríwá orílẹ̀-èdè nìkan, mò ń sọ̀rọ̀ nípa ẹ̀sìn Mùsùlùmí lápapọ̀ – nígbà tí ènìyàn bá di Mùsùlùmí, kò sí ìyàsọ́tọ̀ láàárín ìwọ àti ènìyàn mìíràn ní mọ́ṣáláṣí. Láti di Imam nínú mọ́ṣáláṣí kan, àwọn ipò wà gẹ́gẹ́ bí ẹ̀sìn Mùsùlùmí ti ṣàpèjúwe rẹ̀. Àwọn ipò wọ̀nyí dín gbogbo eré-ìje kù. Kò sí ìdènà rárá,” Ibrahim ṣàlàyé.
Auwal sọ̀rọ̀ nípa Al-Qur’an ó sì sọ pé àwọn òbí kan náà ló ṣẹ̀dá gbogbo ènìyàn. Ó tún mẹ́nuba pé ẹnikẹ́ni tí ó bá gbọ́dọ̀ darí àdúrà gbọ́dọ̀ jẹ́ Mùsùlùmí, tí ó ní ìmọ̀ nípa Al-Qur’an.
“Gbọ́ mi bí ènìyàn kan; A ti dá yín láti ọ̀dọ̀ ọkùnrin àti obìnrin kan ṣoṣo, a sì sọ yín di orílẹ̀-èdè àti ẹ̀yà, kí ẹ lè mọ ara yín,” Ibrahim tọ́ka sí Al-Qur’an.
“Ìdí nìyẹn tí mo fi sọ fún ọ pé àwọn ìlànà kan wà tí wọ́n kọ sílẹ̀. Ọ̀kan nínú àwọn ìlànà ní pé ó gbọ́dọ̀ jẹ́ Mùsùlùmí. Lẹ́ẹ̀kejì, ó yẹ kí o jẹ́ ẹni tí ó nímọ̀ jùlọ nínú Al-Qur’an. Ìkẹta, ó gbọ́dọ̀ dúró ṣinṣin,” ọ̀mọ̀wé Mùsùlùmí náà sọ síwájú sí i.
Àkótán
Àwọn ìtọ́kasí sí Al-Qur’an àti ìfọ̀rọ̀wánilẹ́nuwò pẹ̀lú àwọn ọ̀mọ̀wé mùsùlùmí tọ́ka sí pé ènìyàn kàn tótọ́ láti darí ẹgbẹ́ kan nínú àdúrà ni ẹni tí ó bá ní ìmọ̀ jùlọ tí ó sì kẹ́kọ̀ọ́ nínú ẹ̀kọ́ Al-Qur’an.
Cole Praise ló kọ́kọ́ ṣ’àkọsílẹ ìwádìí yìí lé’dè gẹ̀ẹ́sì, tí Sunday Awóṣòro sì túmọ̀ rẹ̀ sí ède Yorùbá.
